Quỳnh

"...Hài văn lần bước dặm xanh

Một vùng như thể cây quỳnh cành giao. 

Khi chén rượu, lúc cuộc cờ

Khi xem hoa nở, khi chờ trăng lên..." Nguyễn Du

Ấp e khép bóng bên thềm

mơn man gió thổi qua miền thương thương

ánh trăng sao, mãi vấn vương

dát vàng vào phía giọt sương mơ màng

Trắng trong từng cánh cao sang

ngọt ngào, khiêm nhã, dịu dàng bên Giao

Thủy chung em, dáng thanh tao

hương thơm thoảng dịu đọng vào hồn anh

Hết đêm, bỏ lại sao đành

Chén tâm giao cũng hết long lanh rồi

Người về nỗi nhớ đầy vơi

Thương hoa để mãi bồi hồi niềm thơ.

   Theo truyền thuyết, thời nhà Tùy, Tùy Dạng Đế hôn quân vô đạo, trác táng, xa hoa, phung phí.  Đêm nọ nằm mơ thấy một cây trổ hoa đẹp. Đúng lúc đó, ở chùa Dương Ly thành Dương Châu đang đêm bỗng có ánh sáng như sao sa và hương thơm sực nức lạ lùng khiến dân chúng đổ xô đến xem. Cạnh giếng nước trong sân chùa mọc lên một cây lạ, nở một đóa hoa ngũ sắc với 18 cánh to ở trên, 24 cánh nhỏ ở dưới, hương ngào ngạt bay tỏa khắp nơi nơi. Dân chúng đặt tên là hoa Quỳnh. Thấy trùng với điềm báo mộng, vua yết bảng bố cáo: "Ai vẽ được loại hoa Quỳnh đem dâng lên, sẽ được trọng thưởng". Khi một họa sĩ dâng lên bức tranh vẽ đóa hoa vô cùng đẹp, vua liền quyết định tuần du để thưởng ngoạn hoa Quỳnh. Tùy Dạng Đế ra lệnh khai Đại Vận Hà từ Lạc Dương đến Dương Châu và cùng đoàn tùy tùng trang bị vô cùng xa xỉ lên đường. Trong số quan quân hộ giá, có cha con Lý Uyên và Lý Thế Dân. Qua thời gian hơn 90 ngày, đoàn tuần du đến đất Dương Châu. Thuyền vừa cặp bến, Lý Thế Dân cùng bằng hữu rủ nhau lén đi xem hoa ngay trong đêm, sợ sáng hôm sau khó chen chân lọt vào vườn hoa. Lý Thế Dân là người có chân mạng đế vương (về sau trở thành vua Đường Thái Tông) nên hoa nhún mình 3 lần nghinh đón. Cánh hoa trắng như ngọc, nhụy điểm xuyết màu vàng, hương tỏa ngọt ngào dưới ánh trăng. Lý Thế Dân vừa xem xong, một cơn mưa to đổ xuống khiến hoa rụng hết. Sáng hôm sau, Tùy Dạng Đế xa giá đến xem hoa, chỉ còn thấy cánh hoa úa rũ, tan tác. Vua tức giận, tiếc công đi nghìn dặm không được xem hoa, ra lệnh nhổ bỏ, vứt đi. Từ đó hoa Quỳnh chỉ nở trong một thoáng về đêm.

Từ đặc tính của loài hoa này, ở Việt Nam, hoa quỳnh tượng trưng cho:

Những gì đẹp đẽ nhưng ngắn ngủi.

Sự khiêm nhường, thủy chung, sang trọng pha chút huyền bí.

Vẻ đẹp e ấp, dịu dàng, thanh khiết của người thiếu nữ.

Khi trồng quỳnh, người Việt Nam thường trồng cùng với cây cành giao (thuộc họ Thầu dầu, danh pháp khoa học: Euphorbia tirucalli, còn có tên khác là xương khô, san hô xanh, thập nhị), lá của nó đã thoái hóa nên rất nhỏ và rụng ngay khi vừa mọc. Quỳnh trông như chỉ có lá và trĩu xuống như cần nâng đỡ; giao lại chỉ có cành nên hai loài cây khi đứng bên nhau như là sự bổ sung, hòa hợp âm dương và cây quỳnh cành giao trở thành một biểu tượng của tình yêu đẹp. Nhiều người còn tin rằng khi trồng bên cạnh cành giao, quỳnh sẽ cho hoa nở rộ, đẹp hơn và hương thơm nồng nàn hơn. (wiki...)