Trung Quốc chơi rắn với Việt Nam trong các vấn đề lãnh thổ

Quan hệ giữa Trung Quốc và Việt Nam đang căng thẳng khi hai bên đưa ra những lý lẽ trái ngược nhau về sự cố một chiếc tàu tuần tra của Trung Quốc đã gây thiệt hại cho một chiếc tàu khảo sát của Việt Nam tại vùng biển nằm trong Biển Hoa Nam [Biển Đông] mà cả hai nước đều tuyên bố khẳng định chủ quyền.
Sự cố này được xem như là Trung Quốc có ý định kiểm soát vùng biển tranh chấp bằng cách mở rộng các hoạt động hàng hải ở Biển Hoa Nam và tận dụng sự tăng trưởng kinh tế và tầm ảnh hưởng quân sự của họ.
Việt Nam dường như đã đối phó lại những biện pháp gây hấn của Trung Quốc bằng cách kêu gọi sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế.
Tranh chấp về Biển Đông rất có thể sẽ là một chủ đề lớn của tại cuộc gặp gỡ của các bộ trưởng quốc phòng và các chuyên gia quốc phòng của Nhật Bản, Trung Quốc, Mỹ, các nước ASEAN và các nước châu Âu sẽ được tổ chức tại Singapore vào ngày 3 tháng 6 tới đây. Chủ đề này được chờ đợi được đưa ra thảo luận tại Diễn đàn Khu vực ASEAN vào tháng 7 tới, một dịp để thảo luận về vấn đề an ninh ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương.
Sự cố xảy ra vào sáng sớm ngày 26 tháng 5 khi một chiếc tàu của tập đoàn dầu khí quốc gia Việt Nam (PetroVietnam) đang khảo sát để tìm vị trí đặt mũi khoan thăm dò trữ lượng dầu mỏ và khí đốt ở ngoài khơi cách bờ biển tỉnh Phú Yên của Việt Nam khoảng 220 km, tức 120 hải lý.
Ba tàu tuần tra của Trung Quốc đã tiến đến gần chiếc tàu nói trên của Việt Nam và một trong số đó đã cắt đứt cáp thăm dò của chiếc tàu của Việt Nam rồi nhanh chóng rút lui khỏi hiện trường.
Đây là lần đầu tiên tàu tuần tra của Trung Quốc ngăn cản hoạt động của một chiếc tàu của Việt Nam, theo thông báo của Hà Nội. Bộ ngoại giao Việt Nam đã nhanh chóng tổ chức một cuộc họp báo vào hôm 29 tháng 5 để phản đối Trung Quốc.  
“Đây là vi phạm nghiêm trọng nhất đối với lãnh hải của Việt Nam,” người phát ngôn của bộ ngoại giao, bà Nguyễn Phương Nga đã nói như vậy.
Bà Nga nói rằng sự cố nói trên đã xảy ra “hoàn toàn bên trong phạm vi” vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam cách bờ biển 200 hải lý.
Hiện trường của sự cố nằm ở khoảng cách gần với bờ biển của Việt Nam hơn so với Quần đảo ở mạn phía bắc và Quần đảo lùi xa hơn về phía nam, cả hai quần đảo này đều được Trung Quốc tuyên bố khẳng định chủ quyền.
PetroVietnam đã chỉ trích Trung Quốc bằng từ ngữ họ gọi là “một hành động có dụng ý xấu.”
Tại một cuộc họp báo, ông Đỗ Văn Hậu phó tổng giám đốc PetroVietnam cho rằng “hành động cắt đứt cáp là có chủ định và được chuẩn bị trước,” khi ông nói rằng cáp nằm ở độ sâu 30 mét dưới mặt nước.
Hôm 27 tháng 5, chính phủ Việt Nam đã lên tiếng phản đối thông qua sứ quán Trung Quốc tại Hà Nội.
Bộ ngoại giao Trung Quốc đã phản công lại vào ngày hôm sau khi nói rằng hiện trường của sự cố nằm trong phạm vi quyền hạn xét xử pháp lý của Bắc Kinh.
“Hành động đó là công việc giám sát bình thường,” bà phát ngôn viên Khương Du đã nói như vậy. “Chính Việt Nam đã phá hoại những lợi ích và các quyền tài phán của Trung Quốc.”
Tờ Thời báo Hoàn cầu, một tờ nhật báo bằng tiếng Anh trực thuộc tờ Nhân Dân Nhật Báo chính thống, đã đăng một bài xã luận vào hôm 30 tháng 5 nói rằng sẽ là ngây thơ nếu Việt Nam tưởng rằng có thể bắt Trung Quốc nhượng bộ những tuyên bố khẳng định chủ quyền.
Kể từ khi Trung Quốc trở thành một cường quốc kinh tế và quân sự trên thế giới thì họ luôn có lập trường cứng rắn đối với những tranh chấp ở Biển Hoa Nam.
Lặp lại quan điểm nói trên, bản báo cáo của Cơ quan quản lý Đại dương của Trung Quốc viết rằng Trung Quốc nên chứng tỏ sức mạnh quân sự dồi dào của mình để lái tranh chấp lãnh thổ với các nước khác theo hướng có lợi cho mình.
Việt Nam và Philippine trên thực tế đã đi trước Trung Quốc trong việc kiểm soát những hòn đảo và vùng nước lân cận có tranh chấp, song Trung Quốc hiện đang ra sức tìm cách bắt kịp.
Hầu hết người Việt Nam đều coi sự cố nói trên là bước đi có chủ định của Trung Quốc nhằm làm nổi bật sự tồn tại của những tranh chấp ở Biển Hoa Nam cần thiết phải được giải quyết. Trung Quốc cũng đồng thời tăng cường tấn công bằng ngoại giao để giải quyết vấn đề tranh chấp.
Hồi tháng Tư vừa qua Trung Quốc đã cử Quách Bá Hùng [Guo Baixiong] và Từ Tài Hậu [Xu Caihou], cả hai đều là phó chủ tịch Quân ủy Trung Ương, và cả bộ trưởng quốc phòng Lương Quảng Liệt [Liang Guanglie], tới các nước ASEAN để kêu gọi một sự giải quyết ôn hòa những tranh chấp lãnh thổ liên quan đến Biển Hoa Nam.
Bước đi này nhằm mục đích ngăn chặn sự tái diễn trình trạng Trung Quốc bị cô lập trong vấn đề chủ quyền sau khi Mỹ ủng hộ các nước ASEAN trong vấn đề tranh chấp lãnh thổ tại một Diễn đàn Khu vực ASEAN được tổ chức tại Hà Nội hồi tháng 7 năm ngoái.
“Bằng chính sách củ cà rốt và chiếc gậy, Trung Quốc đang cố gắng lấy lại vị thế đã mất,” một nguồn tin ngoại giao ở Bắc Kinh đã nói như vậy.
Việt Nam thì vẫn tiếp tục đề cao mối quan hệ với Mỹ và các nước khác.
Cuộc họp báo khẩn cấp của Bộ ngoại giao Việt Nam hôm 29 tháng 5 được xem như là nỗ lực của Việt Nam nhằm nhấn mạnh luận cứ của mình trong tranh cãi với Trung Quốc.
(Bài báo này được tổng hợp từ phóng sự của Kenji Minemura thường trú tại Bắc Kinh và Daisuke Furuta tại Băng Cốc.)